Komunia św. do ust czy na rękę?Mund- oder Handkommunion?

Mund- oder Handkommunion?

Komunia św. do ust czy na rękę?

Die Korona-Virus-Pandemie entfachte eine Diskussion über die Art und Weise des Kommunionempfangs. Zahlreiche Pfarreien und viele Gläubige in Polen, darunter auch in Schlesien, bevorzugen die Mundkommunion. Die Ausbreitung von Covid-19 rät dringend dazu, allgemein die Handkommunion einzuführen. Das hat zu Verunsicherung und zu Unmut-Bekundungen seitens der Gläubigen geführt. Der renommierte Liturgiewissenschaftler Prof. Helmut Jan Sobeczko unternahm eine Aufklärung und veröffentlichte diese auf der Internetseite des Bistums Oppeln: diecezja.opole.pl. Wir bringen hier eine Zusammenfassung seiner Ausführungen.

Pandemia koronawirusa rozpoczęła ożywioną dyskusję na temat sposobu przyjmowania Komunii św. Liczne parafie i wielu wiernych w Polsce, w tym także na Śląsku, opowiadają się za Komunią św. do ust. Rozprzestrzenianie się Covid-19 podprowadza jednak do ogólnie obowiązującej decyzji o udzielaniu Komunii św. na rękę. Te zamiary wzbudziły u niektórych wiernych niepewność oraz doprowadziły do wyrażenia swego niezadowolenia. Renomowany liturgista prof. Helmut Jan Sobeczko podjął się wyjaśnienia tej kwestii publikując stanowisko Kościoła na temat sposobu przyjmowania Komunii św. na stronie internetowej: diecezja.opole.pl. Poniżej prezentujemy streszczenie jego opracowania.

Kommunionempfang in der Kirche im 1. Jahrhundert Die Gläubigen der Kirche in den ersten Jahrhunderten haben den Leib Christi im Stehen und auf die Hand empfangen, und haben diese selbst in den eigenen Mund gelegt. Sie haben auch das Blut Christi unter Weingestalt getrunken. Verbreitet war der Brauch, die Hl. Kommunion von den Laien nach Hause zu nehmen für die kranken und verhafteten Mitchristen. Der Leib Christi wurde auch für die eigenen geistigen Bedürfnisse als Stärkung und Heilung wie auch als Wegzehrung (Viaticum) angesichts der drohenden Verfolgung und des Märtyrertodes. Die Handkommunion wurd eine gängige Praxis bis ins 9. Jahrhundert hinein. Dies beschreibt der Hl. Johannes von Damaskus (gest. 754), einer der berühmtesten christlichen Lehrer. Seinem Bericht nach: „Wir kommen mit brennendem Verlangen und die Hände eine auf der anderen haltend, wie ein Kreuz geformt, nehmen wir in sie den Leib des Gekreuzigten und wenden zu Ihm Augen, Mund und Stirn.“ Generell lässt sich feststellen, dass der Empfang der Hl. Kommunion auf die Hand im ersten Jahrtausend des Christentums geltend war.

Komunia św. w Kościele w pierwszym tysiącleciu W Kościele pierwszych wieków wierni przyjmowali Ciało Pańskie na stojąco i na rękę, a także sami wkładali je do ust. Pili również Krew Pańską z jednego kielicha. Istniał dość powszechny zwyczaj zabierania przez świeckich Komunii św. do domów prywatnych, zwłaszcza dla chorych i uwięzionych współbraci. Często zabierali Ciało Pańskie dla własnych potrzeb duchowych, jako umocnienie i lekarstwo oraz wiatyk, aby mogli przyjąć Komunię św. w obliczu grożącego im prześladowania i męczeństwa. Przyjmowanie Komunii św. na rękę było praktyką powszechną, która zachowała się aż do IX wieku. Ciało Chrystusa przyjmowano godnie i z szacunkiem. Pisze o tym św. Jan Damasceński (zm. 754 r.), jeden z najwybitniejszych pisarzy chrześcijańskich. Jego opis podaje: „Zbliżamy się z gorącym pragnieniem i mając dłonie ułożone jedną na drugiej w kształt krzyża, bierzemy na nie Ciało Ukrzyżowanego, a zwracając ku Niemu oczy, usta i czoło”. Generalnie można powiedzieć, że Komunię św. na rękę przyjmowano prawie przez całe pierwsze tysiąclecie zachodniego chrześcijaństwa.

Anbetung des Leibes Christi an Stelle des häufigen Kommunionempfangs

Die Wende vom 11. zum 12. Jahrhundert brachte einige Irrlehren, welche die reale Gegenwart Christi unter den Gestalten von Brot und Wein abgelehnt hatten (siehe: Berengar von Tours /† 1088/). Damit der Leib des Herrn nicht entehrt sein konnte, setzte man mit der Zeit an Stelle vom häufigen Kommunionempfang die Anbetung der eucharistischen Gestalten ein. In der Hl. Messe wurde nach den Einsetzungsworten im Hochgebet die Hostie gezeigt und mit den Schellen geklingelt bzw. die Wandlungsglocke geläutet. Die Gläubigen wurden damit zum „Schauen des Leibes Christi“ und zur Andacht angeregt. Diese Frömmigkeitsform führte zu Feier der Hl. Messe vor dem Ausgesetzten Allerheiligsten Sakrament und zu häufigen eucharistischen Prozessionen. Die Hl. Kommunion bekam einen rein geistigen Charakter und wurde zu „Augenkommunion“, zum Empfang durch das Schauen. Die direkte Aufnahme des Leibes Christi wurde auf mindestens einmal im Jahr reduziert und in der Osterzeit empfohlen. Schrittweise wurde auch die Mundkommunion kniend eingeführt. In dieser Form sah man eine größere Ehrfurcht und tiefere Frömmigkeitshaltung gegenüber dem Leib des Herr.

Adoracja Ciała Chrystusa w miejsce częstego przyjmowania Komunii św.

Na przełomie XI i XII wieku pojawiły się błędne nauki, które odrzucały obecność Chrystusa pod postaciami chleba i wina (herezje Berengariusza z Tours /† 1088/). Aby Ciało Pańskie nie było bezczeszczone, w miejsce częstego przyjmowania Komunii św. wprowadzono adorację postaci eucharystycznych. Wprowadzono we Mszy św. podniesienie, które zaznaczano dźwiękiem dzwonków i przedłużano, aby wierni mogli wejść do kościoła i „obejrzeć” – adorować Hostię. Następstwem tej pobożności było wprowadzenie wystawienia Najświętszego Sakramentu w czasie Mszy św. oraz coraz liczniejsze procesje eucharystyczne. Komunia św. ma charakter duchowy. Spożywanie Ciała Pańskiego zredukowano na co najmniej jeden raz w roku, głównie w czasie wielkanocnym. Powstaje pobożność „oglądania Hostii”, a nie jej przyjmowania. Stopniowo wprowadzano Komunię św. do ust i przyjmowanie jej na klęcząco. W tej formie dopatrywano się większego szacunku i pogłębionej nabożności w obliczu Ciała Chrystusa.

Gleichwertigkeit der Mund- und Handkommunion

Man kann feststellen, dass beide Formen des Kommunionempfangs wurden in den zweitausend Jahren der Kirchengeschichte fast gleich lange praktiziert. Im ersten Jahrtausend die Handkommunion und im zweiten die Mundkommunion. Das dritte Jahrtausend macht von beiden Formen Gebrauch. Die Möglichkeit die Hl. Kommunion auf die Hand zu empfangen führte die 2. Gesamtpolnische Synode im Jahr 1999, die vom Apostolischen Stuhl 2001 gebilligt wurde. In der Verlautbarung der Kommission für den Gottesdienst und die Sakramentenordnung der Polnischen Bischofskonferenz vom 3. Oktober 2020 ist zu lesen: „Unangebracht und unrecht ist die Behauptung, dass der Empfang der Kommunion auf die Hand pietätlos gegenüber dem Allerheiligsten Sakrament sei. (…) Die Kirche kennt in seinem Recht beide Formen des Kommunionempfangs als würdig an. (…) Man kann daher den Personen, welche aus unterschiedlichen Gründen mit Glauben und Verehrung die Hl. Kommunion auf die Hand empfangen wollen, besonders in der Zeit der Pandemie, die Schändung der Eucharistie nicht vorwerfen.“ Die Gläubigen entscheiden selbst über die Form des Kommunionempfangs und nicht diejenigen, die sie austeilen. Das Empfangen des Leibes Christi mit dem Mund ist keine bessere oder schlechtere Form der Teilnahme an der Kommunion. Das wichtigste ist die geistige Bereitschaft dieses Sakrament im Glauben und mit Ehrfurcht zu empfangen.

Ta sama godność Komunii św. do ust i na rękę

Można stwierdzić, że oba sposoby przyjmowania Ciała Pańskiego w ciągu dwóch tysięcy lat dziejów Kościoła były stosowane po równo w połowie – przez pierwsze tysiąc lat na rękę, a w drugim tysiącleciu do ust. W trzecim tysiącleciu stosuje się obie formy. Możliwość udzielania Komunii na rękę w Polsce wprowadził II Synod Plenarny z 1999 r., zatwierdzony przez Stolicę Apostolską w 2001 r. W komunikacie Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Konferencji Episkopatu Polski z dnia 3 października 2020 r. czytamy: „Niewłaściwe i krzywdzące wiernych jest twierdzenie, że przyjmowanie Komunii św. na rękę jest brakiem szacunku wobec Najświętszego Sakramentu. (…) Kościół w swoim prawie uznaje za „godny” zarówno jeden, jak i drugi sposób przyjmowania Komunii. (…) Nie można więc zarzucać profanowania Eucharystii osobom, które z różnych powodów pragną przyjąć z wiarą i czcią Komunię św. na rękę, zwłaszcza w okresie pandemii”. Każdy wierny sam decyduje o wyborze sposobu przyjęcia Ciała Pańskiego, a nie ten, który udziela Komunii św. Przyjmowanie Ciała Chrystusa do ust nie jest ani lepszym, ani gorszym sposobem. Najważniejsze jest duchowe przygotowanie do przyjęcia z wiarą i szacunkiem tego sakramentu.